ویکی‌پدیا یکی از معروف‌ترین سایت‌های اینترنتی در سرتاسر جهان به عنوان محبوبیت ترین دانشنامه جهان در سال 2001 کار را خود را آغاز کرده است. امروزه این بستر حاوی اطلاعات بسیار مفید و البته بحث برانگیزی است و تقریباً هر موضوعی را می‌توان در آن پیدا کرد.
ویکی‌پدیا یک دانشنامه آنلاین است و هر فردی میتواند که یک صفحه برای خود ایجاد و در مورد یک موضوع شروع به نوشتن کند و یا با آزادی کامل بتواند تمامی نوشته‌های موجود را تغییر دهد. البته تمامی موارد افزوده شده یا تغییر یافته توسط ویراستیار مخصوص ویکی‌پدیا بازبینی می‌شوند. این سایت در حال حاضر به زبان‌های زیادی در دسترس است و حتماً لازم نیست که بریا کار با آن انگلیسی بدانید. معمولاً هر چیزی را گوگل کنید حتماً یکی از نتایج ویکی‌پدیا خواهد بود.
خاستگاه ویکی‌پدیا
دانشنامه‌های آنلاین زیادی به مانند ویکی پدیا توسعه یافته‌اند، اما هیچ‌کدام نتوانسته‌اند که به موفقیت ویکی‌پدیا برسند. ویکی‌پدیا به عنوان پروژه تکمیلی برای نیوپدیا که یک دانشنامه آنلاین انگلیسی زبان رایگان است و مقالات آن توسط افراد متخصص در حوزه های مختلف نگارش و طی فرایند رسمی بازبینی می‌شود، آغاز به کار کرد. نیو پدیا در 9 مارس سال ۲۰۰۰ و توسط شرکت بومیس پایه‌گذاری شد. جیمی والز و لری سانگر از مهمترین اعضای هیئت مدیره این شرکت بودند. در تاریخ دهم ژانویه سال ۲۰۰۱، پیشنهاد توسعه سایت ویکی به عنوان پروژه خوراک دهنده به نیوپدیا توسط سانگر مطرح شد.
سانگر نام ویکی‌پدیا را انتخاب کرد که در واقع تشکیل شده از کلمه ویکی در زبان هاوایی به معنی سریع و پدیا که بخشی از کلمه انگلیسی به معنای دانشنامه (encyclopedia) است. دامنه‌های شرکتی (com) و سازمانی (org) ویکی‌پدیا به ترتیب در تاریخ‌های 12 ژانویه 2001 و 13 ژانویه 2001 خریداری و ثبت شدند و سایت ویکی‌پدیا هم در تاریخ 15 ژانویه 2001 به عنوان یک سایت انگلیسی در دسترس قرار گرفت. امروزه سایت ویکی‌پدیا کاملاً مستقل و جدا از نیو پدیا فعالیت می‌کند. با گذشت زمان نسخه‌های دیگری از سایت به زبان‌های مختلفی در دسترس قرار گرفتند به طوری که تعداد زبان‌های سایت‌ها تا انتهای سال ۲۰۰۴ به ۱۶۱ زبان می‌رسید.
نیوپدیا و ویکی‌پدیا تا سال ۲۰۰۳ به طور مشترک فعالیت داشتند اما با خاموش شدن دائمی سرورها در این سال مقالات به سرورهای ویکی‌پدیا انتقال داده شد. نسخه انگلیسی ویکی‌پدیا در تاریخ نهم نوامبر سال ۲۰۰۷ به تعداد دو میلیون مقاله رسید و آن را به بزرگ‌ترین دانشنامه جهان تبدیل می‌کرد. ویکی‌پدیا در آغاز فعالیت خود با دامنه شرکتی (com) فعالیت می‌کرد اما با توجه به مشکلاتی که در خصوص تبلیغات و فقدان کنترل بر آن ایجاد شده بود، تصمیم گرفت که دامنه شرکتی ویکی‌پدیا را به یک دامنه سازمانی (org) تغییر دهد. رویداد‌های مهم بازه تکاملی سایت ویکی‌پدیا را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
سال 2007: رشد ویکی‌پدیا به سرعت در حال افزایش بود و تا 13 اگوست سال 2007، تقریباً 5 میلیون نویسنده در آن ثبت‌نام کرده بودند. در آگوست همین سال تعداد زبان‌های ویکی‌پدیا به عدد 250 رسید. ویکی‌پدیا برای اولین بار به یکی از ۱۰ سایت برتر ایالات متحده آمریکا تبدیل شده بود و با داشتن تقریباً ۴۳ میلیون بازدید کننده منحصر به فرد رتبه ۹ را به خود اختصاص داده بود. در آخر سال 2007 تعداد کل مقالات منتشر شده در سایت ویکی‌پدیا در 250 زبان به بیش از 5/7 عدد میلیون می‌رسید.
سال 2008: پروژه‌های مختلفی در ویکی‌پدیا در جهت گسترش و اصلاح محتوای مقالات صورت گرفت. در آپریل سال 2008 تعداد مقالات منتشر یافته در ویکی‌پدیا به 10 میلیون و مقالات ویکی‌پدیای انگلیسی هم به 5/2 میلیون عدد رسید.
سال 2009: در 25 ژوئن سال 2009 در ساعت 15 در پی مرگ اعجوبه موسیقی پاپ، مایکل جکسون، وب سایت به طور موقتی از دسترس خارج شد که بعداً دلیل آن هجوم میلیون‌ها کاربر در عرض یک ساعت به صفحه بیوگرافی مایل جکسون اعلام شد. در آگوست سال 2009 تعداد مقالات ویکی‌پدیا از 14 میلیون هم گذشت.
سال 2012: در تاریخ ۱۷ ژانویه سال ۲۰۱۲ نسخه انگلیسی‌زبان سایت ویکی‌پدیا در مجموعه‌‌ای از اعتراضات هماهنگ شده بر ضد ۲ قانون پیشنهادی در کنگره ایالات‌متحده آمریکا دست به اقدام زد و صفحات مربوط به این قوانین پیشنهادی را به مدت ۲۴ ساعت از دسترس خارج کرد. در مدت این ۲۴ ساعت بیش از 162 میلیون از این صفحات بازدید کردند که توضیحی در خصوص علت از دسترس خارج شدن این صفحات ذکر شده بود.
سال 2014: سابوج ورما، گزارشگر اکونومیک تایمز نشان داد که نه تنها رشد سایت ویکی‌پدیا متوقف شده است بلکه تقریباً ۱۰ درصد از تعداد بازدید صفحات آن در یک سال اخیر کم شده که این میزان درصد در بازه دسامبر ۲۰۱۲ تا دسامبر ۲۰۱۳ تقریباً برابر ۲ میلیون بازدید صفحه بود.
سال 2016: در انتهای دسامبر سال ۲۰۱۶ ویکی‌پدیا به رتبه ۵ محبوب‌ترین وب سایت‌های سرتاسر جهان دست یافت.
سال 2019: در آپریل سال ۲۰۱۹ و در طی یک اقدام نمادین یک نسخه از تمامی مقالات منتشر شده در ویکی‌پدیا روی ماه برای گرفت.
سال 2019: در ژوئن سال ۲۰۱۹ دانشمندان گزارش کردند که تمامی ۱۶ گیگابایت اطلاعات موجود در ویکی‌پدیا در یک دی‌ان‌ای مصنوعی کد دهی شده است.
نقاط قوت و ضعف سایت‌های جمع سپاری مانند ویکی‌پدیا
مزایای استفاده از این گونه از سایت‌ها عبارت هستند از:
1- به دست آوردن حجم زیادی از اطلاعات در مدت زمانی کوتاه
2- دسترسی به تنوع بسیاری زیادی از موضوعات که برخی از آنها گلچین شده هستند.
3- اگر کاربری اشتباهات را پیدا کند می‌توانند نسبت به اصلاح آن اقدام کنند.
4- می‌توانید از زوایای مختلف به موضوعات نگاه کنید.
معایب سایت‌های جمع سپاری عبارت هستند از:
1- حجم بسیار زیاد اطلاعات در مدت زمان کوتاه میتواند اطلاعاتی نادرست را نیز در بر داشته باشد و کمی زمان ببرد تا برطرف شوند.
2- ایراد گرفتن به مقالات جدید بسیار ساده و زیاد است و تقریبا هر کسی می تواند در خصوص یک مقاله که حتی ممکن است در حوزه تخصصی او نباشد اظهار نظر کند و ویراستار هم از همه جا بی خبر به تایید و اعمال انتقادات بعضا نادرست صورت گرفته اقدام کند.
4- فردی که دارای یک صفحه است میتواند با سادگی هر چه تمام‌تر و با حساب‌های نامشخص موضوعاتی که دلخواه او نیستند را حذف کند و یا آنها را به نفع خود کاملاً تغییر دهد.
نرم افزار ویکی، قلب تپنده ویکی‌پدیا
بدون شک همه ما از قدرت ویکی‌پدیا آگاه هستیم. سایت ویکی‌پدیا برگرفته از یک نرم افزار قدرتمند به نام ویکی مدیا از که یک نرم افزار متن‌باز یا اپن سورس است. متن‌باز بودن به این معنی است که هر کسی میتواند از این نرم افزار استفاده کنند و ویکی‌پدیا خود را البته با نامی دیگر راه‌اندازی کند.
بخش‌های مختلف ویکی‌پدیا
در نگاه اول شاید ویکی‌پدیا کمی شلوغ به نظر برسد. صفحه اصلی سایت حاوی متن‌ها و لینک‌های بسیار زیادی از و اگر اولین بار است که به این سایت مراجعه می‌کنید شاید کاملاً سرگردان شوید و ندانید که باید به کجا بروید و روی چه گزینه‌‌ای کلیک کنید. یکی از نکات مثبت ویکی‌پدیا این است که سال‌هاست طراحی خود را تغییر نداده است و همیشه به این شکل امروزی بوده است. در کل مهمترین بخش های صفحه اصلی سایت ویکی پدیا را باید سه بخش زیر در نظر گرفت.
مقالات برگزیده
صفحه اصلی سایت ویکی‌پدیا در تمامی زبان‌ها دارای بخشی به نام مقالات برگزیده است که در واقع یک صفحه یا مقاله خاص را نشان می‌دهد. این مقاله میتواند موضوعی کاملاً آشنا داشته باشد و یا درباره موضوعی باشد که بسیار ناشناخته است.
آیا می‌دانستید که ...
بخش آیا می‌دانستید که اطلاعات مختصر و بسیار مفیدی را در مورد موضوعات مختلفی در اختیار کاربران قرار می‌دهد و آن دسته از افرادی که در تلاش برای افزایش اطلاعات عمومی خود هستند این قسمت از ویکی‌پدیا که هر روز نیز به روز می‌شود میتواند کمک زیادی به آنها کند.
از میان خبرها
بخش از میان خبرها هر روز به شما می‌گوید که در دنیا چه خبر است. یکی از مزیت‌های این بخش خبری سایت ویکی‌پدیا این است که بر خلاف دیگر سایت‌های خبری که عمدتاً به یکی از احزاب مختلف گرایش دارند، هیچ‌گونه جهت‌گیری به هیچ حزب و گروهی ندارد و کاربران می‌توانند که مهمترین اخبار جهان را به دور از هر گونه گرایش سیاسی و عقیدتی در این بخش مطالعه کنند.
